Πώς αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί την κατάσταση όταν δεν έχουν τον πλήρη έλεγχο της τάξης
Σύμφωνα με τις απαντήσεις στη συνέντευξη και τις έρευνες μέσω ερωτηματολογίου, πολλοί εκπαιδευτικοί είναι υποχρεωμένοι να διδάσκουν σε τάξεις όπου δεν αισθάνονται ότι έχουν τον έλεγχο με απόλυτη άνεση και σιγουριά και δεν εργάζονται στα επίπεδα 9 και 10 της κλίμακας. Πολλοί εκπαιδευτικοί παραδέχθηκαν ότι μερικές φορές είχαν τάξεις με τις οποίες δεν απολάμβαναν τη διδασκαλία τους. Πώς αντιμετώπισαν οι εκπαιδευτικοί αυτήν την κατάσταση; Διατυπώθηκαν διάφορες nμέθοδοι.
Αλλαγή της μορφής του μαθήματος | «Αλλάζω τη σειρά των πραγμάτων. Κάνω τις “διασκεδαστικές” ενότητες στο τέλος του μαθήματος αντί στην αρχή, ως επιβράβευση εφόσον είναι συνεργάσιμοι… και λογικοί». (Απόφοιτος Εκπαιδευτικός)
«Με τις χειρότερες τάξεις έχω σταματήσει την “κλασική” διδασκαλία, με την έννοια της παράδοσης, της προφορικής εισαγωγής στο μάθημα. Στην αρχή δεν μιλώ. Μόλις μπουν μέσα, η δραστηριότητα με την οποία θα ασχοληθούν βρίσκεται πάνω στα θρανία τους κι εγώ θα τους πω να την κάνουν αμέσως. Ακόμη και με τις πραγματικά ζόρικες τάξεις, μερικοί μαθητές θα στρωθούν απλώς στη δουλειά ή απλώς θα χωθούν στο θρανίο με το κεφάλι κάτω. Έτσι μειώνεται ο αριθμός των παιδιών που πρέπει να «τιθασεύσεις». Μετά δουλεύεις μαζί τους προσωπικά, απευθύνεσαι σε κάθε μαθητή με το όνομά του, προσπαθώντας να τους κολακέψεις, να τους ηρεμήσεις. Και προσπαθώ να έχω σχεδιάσει κάτι ως επιβράβευση για το τέλος του μαθήματος… “θα τελειώσουμε μ’ ένα βίντεο αν….”» (Απόφοιτος Εκπαιδευτικός)
«Παλιότερα κατέφευγα σε διάφορα φύλλα εργασιών, ασκήσεις που ήταν σε θέση να κάνουν, να συμπληρώνουν τις λέξεις που έλειπαν, πράγματα που τα κρατούσαν απασχολημένα. Τώρα που έχω περισσότερη πείρα, μάλλον θα λειτουργούσα διαφορετικά, αλλά τότε ήταν ο μόνος τρόπος για να βγάλω τη μέρα». (Επτά χρόνια διδασκαλίας)
«Εάν είναι η 6η ώρα την Πέμπτη ή την Παρασκευή, πρέπει να κάνω ριζικές αλλαγές στο πρόγραμμά μου. Υπάρχει τεράστια διαφορά ως προς το τι μπορώ να κάνω μαζί τους και το πρόγραμμά μου πρέπει να το λαμβάνει υπ’ όψιν. Απλώς αποκτάς καλύτερη αντίληψη του πώς είναι το σχολείο από τη δική τους οπτική γωνία. Πολλοί μαθητές είναι κουρασμένοι, δεν θέλουν να κάνουν το μάθημά σου, θέλουν να πάνε στο σπίτι τους, ανυπομονούν να βρουν τους φίλους τους και να χαζολογήσουν. Πρέπει να φτύσεις αίμα για να κάνεις το μάθημα να έχει όντως κάποια δομή ή κάποιο νόημα, ή να προσπαθήσεις πραγματικά σκληρά για να παρουσιάσεις κάτι που θα μπορούσε να τους ενδιαφέρει, να τους τραβήξει την προσοχή, να προσπαθήσεις τουλάχιστον να σκεφτείς κάτι διασκεδαστικό ή ενδιαφέρον μέσα στο μάθημα, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει να συμπεριλάβεις λίγο άσχετα μεταξύ τους πράγματα από πλευράς περιεχομένου». (Απόφοιτος Εκπαιδευτικός)
(Αρκετοί εκπαιδευτικοί ανέφεραν ότι χρησιμοποιούσαν μικρά αποσπάσματα από κάποιο «ευχάριστο» βίντεο ως έναν τρόπο να προχωρήσουν το μάθημα σε δύσκολες τάξεις).
|
«Προχωράς παρακάτω» | «Έχω μάθει ότι πρέπει να είσαι επιφυλακτικός με κάποια πράγματα. Με ορισμένες τάξεις πρέπει απλώς να μη δίνεις σημασία σε κάποια πράγματα, να στέκεσαι μόνο στα σοβαρά». (Απόφοιτος Εκπαιδευτικός σε «δύσκολο» σχολείο)
«Με ορισμένες τάξεις απλώς συνεχίζω το μάθημα, αργά και σταθερά, απλώς συνεχίζω το μάθημα εκτός κι αν συμβεί κάτι πολύ ακραίο. Μερικές φορές ηρεμούν λίγο όταν συνειδητοποιούν ότι δεν αντιδρώ, ότι προχωράω απλώς το μάθημα, και βάζουν το κεφάλι κάτω, σωριάζονται στο θρανίο. Ξέρω ότι, θεωρητικά, γίνονται όλο και χειρότερα έως ότου ανακαλύψουν τα όριά σου, αλλά αυτό δεν φαίνεται να είναι ο κανόνας». (Απόφοιτος Εκπαιδευτικός σε «δύσκολο» σχολείο)
«Εξακολουθώ να αγνοώ κάποια πράγματα, δεν μπορείς να ασχολείσαι με όλα, αλλά αυτό –το να μην μιλάνε όταν μιλάς εσύ– είναι βασικό. Αν όμως αρχίσεις τα “Πού είναι η γραβάτα σου νεαρέ;”, “Ρίξε την τσίχλα στο καλάθι τώρα”, “Σταμάτα να κάνεις θόρυβο με τον χάρακα”, “Σταμάτα να κουνιέσαι στην καρέκλα”, “Γύρνα μπροστά σου τώρα”… είναι θέμα προτεραιοτήτων, η τέχνη του εφικτού, ένα βήμα τη φορά». (Τρίτος χρόνος διδασκαλίας)
«Έμαθα να δίνω μάχες. Πρέπει να προσπερνάς κάποια πράγματα… μερικές φορές αυτό αφορά ακόμη και ορισμένους βασικούς κανόνες που προσπαθείς να καθιερώσεις… επειδή είναι μία από εκείνες τις δύσκολες μέρες που απλώς κάνεις ό,τι καλύτερο μπορείς. Πρέπει να προχωράς, να μην σταματάς, να επικεντρώνεσαι στα παιδιά που μαθαίνουν και συμμορφώνονται, ακόμη κι αν είναι λίγα». (Έμπειρος εκπαιδευτικός) |
«Διατηρείς την ψυχραιμία σου» | «Είναι σημαντικό να μην εκνευρίζεσαι με όλα τα παιδιά μόνο και μόνο επειδή είσαι πιεσμένος. Πρέπει να παραμένεις ευγενικός, ήρεμος και λογικός, ακόμη κι αν δεν αισθάνεσαι έτσι μέσα σου. Είναι μέρες που χρειάζεται να έχεις ιώβεια υπομονή και να είσαι σχεδόν χοντρόπετσος… δεν πρέπει να τα παίρνεις προσωπικά». (Απόφοιτος Εκπαιδευτικός)
«Το πιο σημαντικό ήταν να μάθω να διατηρώ την ψυχραιμία μου κάτω από πίεση. Να μην τα αφήνεις να σε κουρδίζουν. Το έμαθα σχεδόν τυχαία όταν ένα πρωί που μπήκα στην τάξη αισθανόμουν πολλή μεγάλη εξάντληση και αδιαθεσία. Δεν το έβαλα κάτω, δεν τα άφησα να κάνουν ό,τι ήθελαν, ίσως όμως να είχα μια πιο χαλαρή αντιμετώπιση οπότε και τα παιδιά φάνηκαν να μην έχουν ιδιαίτερη όρεξη να συνεχίσουν τη φασαρία». (Δεύτερος χρόνος διδασκαλίας)
«Ξέρω ότι κανονικά δεν πρέπει να το κάνω, αλλά μερικές φορές βγαίνω έξω για ένα λεπτό… όχι μακριά και λέγοντας κάποια δικαιολογία… όμως μερικές φορές είχα έτσι την ευκαιρία να ανασυγκροτηθώ, να ηρεμήσω, να ανασυντάξω τις δυνάμεις μου για έναν ακόμη γύρο». (Τρίτος χρόνος διδασκαλίας σε «δύσκολο» σχολείο)
«Θυμάμαι τη δήλωση του Μπιλ Ρότζερς που λέει να ασχολείσαι με όσα μπορείς να ελέγξεις και όχι με πράγματα που δεν μπορείς να ελέγξεις. Καταβάλλω πολύ μεγάλες προσπάθειες να διατηρώ την ψυχραιμία μου, ακόμη κι όταν με προκαλούν, προσπαθώ πολύ να μην επηρεάζομαι. Μπορείς να προσπαθήσεις νοητικά να μην θυμώνεις ή να μην εκνευρίζεσαι ή να μην εξοργίζεσαι, αυτό μ’ έχει βοηθήσει». (Απόφοιτος Εκπαιδευτικός σε «δύσκολο» σχολείο) |
Μερικές από τις στρατηγικές αντιμετώπισης ήταν εξίσου θεωρητικές και πρακτικές. Ένα στοιχείο που πρέπει να θυμόμαστε είναι ότι (συνήθως) πολλοί εκπαιδευτικοί δυσκολεύονται να φτάσουν στο επίπεδο 10:
«Είχα μια άσχημη μέρα κι ο σύμβουλός μου μου πρότεινε να κάνω μια βόλτα στο σχολείο κάποια ώρα που δεν δίδασκα. Είδα κι άλλους εκπαιδευτικούς που αντιμετώπιζαν δυσκολίες κι αυτό μ’ έκανε να αισθανθώ πολύ καλύτερα».
(Ασκούμενος Εκπαιδευτικός)
«Όντως έχουμε προβλήματα συμπεριφοράς. Μερικά παιδιά είναι πραγματικά αξιαγάπητα, αλλά υπάρχει και μια μικρή μειονότητα που είναι πραγματικά δύσκολη. Έπρεπε να μάθω να επηρεάζομαι λιγότερο, να συνειδητοποιήσω ότι δεν είμαι μόνο εγώ, ότι δεν είναι προσωπικό το θέμα. Βλέπεις άλλους, πιο έμπειρους εκπαιδευτικούς να έχουν πρόβλημα και σε κάνει να αισθάνεσαι καλύτερα».
(Απόφοιτος Εκπαιδευτικός σε «δύσκολο» σχολείο)
«Ανησυχείς και, εάν ενδιαφέρεσαι, μιλάς για τα προβλήματα, για τους μαθητές που κάνουν συγκεκριμένα πράγματα για να σου κάνουν τη ζωή δύσκολη, κι αυτό συνήθως βοηθά να δεις τα πράγματα στις πραγματικές τους διαστάσεις. Μπορεί να μην παίρνεις μαγικές απαντήσεις, συνειδητοποιείς όμως ότι δεν είναι και τόσο τρομερό, δεν είναι χειρότερο απ’ ό,τι συμβαίνει σε άλλους εκπαιδευτικούς…»
(Έμπειρος εκπαιδευτικός)
Ένας εκπαιδευτικός «Προχωρημένου Επιπέδου» μίλησε για το πόσο σημαντικό ήταν να προσπαθήσει να μην το παίρνει προσωπικά όταν οι μαθητές ήταν επιθετικοί και αγενείς, και πόσο δύσκολο ήταν να το πετύχει:
«Είναι απίστευτα δύσκολο να μην το παίρνεις προσωπικά, να μην σκέφτεσαι ότι εσύ θα έπρεπε με κάποιο τρόπο να είχες αποτρέψει ή να είχες ελαχιστοποιήσει την απαίσια συμπεριφορά τους. Εξακολουθώ να τα παίρνω προσωπικά μετά απ’ όλ’ αυτά τα χρόνια, παρόλο που λέω στους νεότερους εκπαιδευτικούς ότι δεν πρέπει να το παίρνουν προσωπικά. Είναι καθοριστικής σημασίας για την ψυχολογική σου ευεξία σε αυτό το σχολείο, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορείς να το πετύχεις εύκολα».
Το να «βλέπεις τα πράγματα στις αληθινές τους διαστάσεις» ήταν επίσης μία από τις προτεινόμενες στρατηγικές για την αντιμετώπιση της μη ικανοποιητικής συμπεριφοράς και των ελλειμμάτων των μαθητών με βάση τη 10βαθμη κλίμακα. Προσπαθείς να θυμάσαι ότι το Επίπεδο 10 δεν αποτελεί τη φυσιολογική τάξη πραγμάτων, και ότι πολλοί μαθητές με προβλήματα έχουν την τάση να φέρονται άσχημα και να «δοκιμάζουν τα όρια». Μπαίνοντας στον κόσμο της αίθουσας διδασκαλίας, αφήνετε, κατά μία έννοια, τον ενήλικο κόσμο με τις ανεπτυγμένες και γενικώς αποδεκτές συμβάσεις σωστής συμπεριφοράς και μπαίνετε σε ένα περιβάλλον όπου πολλοί συμμετέχοντες δεν έχουν ακόμη κατανοήσει και εσωτερικεύσει αυτές τις συμβάσεις, ενώ μέρος της δουλειάς του εκπαιδευτικού είναι να τους βοηθήσει να το πετύχουν:
«Δεν είναι ωραίο συναίσθημα να μην έχεις τον πλήρη έλεγχο ενός μαθήματος, αλλά πρέπει να θέτουμε σε σωστό πλαίσιο τα πράγματα. Να μην το βάζουμε κάτω, να μην σταματούμε την προσπάθεια αλλά να φιλοσοφούμε τα πράγματα που δεν είναι τέλεια. Να μην σκέφτεσαι ότι η ζωή δεν θα είναι ποτέ ίδια επειδή η πρώτη γυμνασίου δεν ήταν πλήρως υπό τον έλεγχό σου».
(Έμπειρος εκπαιδευτικός)
«Μερικοί (εκπαιδευτικοί) φαίνεται ότι είχαν την ικανότητα να μην σκοτίζονται ιδιαίτερα… ούτε να σκέφτονται ένα απογοητευτικό μάθημα, μια δύσκολη περίπτωση… αύριο ξημερώνει καινούργια μέρα, πρέπει να μαθαίνεις να είσαι επιεικής. Δεν πρέπει να το βάζεις κάτω ούτε να σταματάς την προσπάθεια, αλλά ούτε έχει νόημα να το υπεραναλύεις και να σκέφτεσαι αρνητικά, παθητικά».
(Αναπληρωτής Εκπαιδευτικός)
«Μερικοί εκπαιδευτικοί ήταν πολύ επαγγελματίες… πάντα ήρεμοι, ευγενικοί και συγκροτημένοι, ακόμη κι όταν βρίσκονταν κάτω από πίεση. Κάποιοι φαίνονταν μάλιστα ότι ήταν σε θέση να ξεχνούν ό,τι είχε γίνει… να το αφήνουν πίσω τους και να προχωρούν απλά στο επόμενο μάθημα».
(Αναπληρωτής Εκπαιδευτικός)
Θα ήταν ίσως χρήσιμο να σκέφτεστε με βάση ένα είδος «Κλίμακας Ρίχτερ» για τις ακρότητες των μαθητών, προκειμένου να θέτετε τα πράγματα στη σωστή τους βάση:
«Σκέφτομαι τις ακραίες καταστάσεις που συμβαίνουν στον κόσμο… την 11η Σεπτεμβρίου, τους αποκεφαλισμούς, την τρομοκρατία, τις ληστείες – ή όλα όσα συμβαίνουν σε αυτό το σχολείο, και, τηρουμένων των αναλογιών, το γεγονός ότι ένα μικρό παιδί με προβλήματα δεν θέλει να κάνει την εργασία του δεν φαίνεται και τόσο σπουδαίο. Ούτως ή άλλως οφείλω να προσπαθήσω να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ για να βρω τον καλύτερο δυνατό τρόπο να προχωρήσω, αλλά δεν είναι και τόσο απελπιστική η κατάσταση».
(Απόφοιτος Εκπαιδευτικός που εργάζεται σε «δύσκολο» σχολείο)
Από το βιβλίο του Haydn, T. (2012) Managing pupil behaviour, London, Routledge.
Η ανάρτηση στο ιστολόγιο της Laura McInerney με τίτλο «How I survived my first year in teaching» (Πώς κατάφερα να επιζήσω από την πρώτη μου χρονιά διδασκαλίας), στη διεύθυνση https://lauramcinerney.com/2013/03/23/surviving-the-first-year-of-teaching-nqt-teachfirst-trainee-pgce-survived/, αποτελεί μια εξαιρετική πηγή πληροφοριών, όπου εξηγείται πόσο δύσκολο είναι να επιτευχθεί το τέλειο κλίμα εργασίας μέσα στην τάξη, ότι χρειάζεται χρόνος για να δημιουργηθούν καλές σχέσεις εργασίας με τους μαθητές και να αναπτυχθούν οι κατάλληλες δεξιότητες διαχείρισης της συμπεριφοράς των μαθητών.